از آنجائی که حجم سرمایه گذاری در احداث مراکز صنعتی و تولیدی قابل ملاحظه است، مدیریت مناسب نظام های " نت" به منزله صیانت از سرمایه های ملی کشور لازم است، و برای استفاده بهینه و افزایش عمر مفید دستگاهها، تجهیزات، ماشین آلات در مراکز صنعتی و تولیدی، نیاز به یک تشکیلات منسجم و پایدار که متولی" نت" علمی باشد اجتناب ناپذیر است. از این رو، سیاست مناسب " نت" می تواند نقش بسیار مهمی در دسترس پذیری^٤ و پایایی، کیفیت تولید و ایمنی سیستم داشته باشد.

به طور کلی نگهداری و تعمیرات را می توان به دو بخش عمده تقسیم کرد: " نت" اصلاحی^٥ و " نت" پیشگیرانه^۶ [۱۲و۱۱] . تعمیرات اصلاحی نوعی از تعمیرات است که بعد از خرابی سیستم بوقوع می پیوندد و هدف آن جلوگیری از رخ دادن حوادث ناشی از خرابی است. " نت" پیشگیرانه نوعی از تعمیرات است که قبل از خرابی سیستم بوقوع می پیوندد و هدف آن حفظ حالت سیستم در وضعیتی کاملا مشخص است که از طریق بازرسی، شناسائی و پیشگیری از وقوع خرابی انجام می گیرد[۱۴].

" نت" پیشگیرانه نیز خود شامل ۳ بخش است: " نت" مبتنی بر زمان^٧ ، " نت" تعمیرات مبتنی بر شرایط^٨ و" نت" پیشگویانه

خرابي ها در روش پيشگيرانه

تا پیش از اجرای نت پیشگیرانه، در شرکت ها و کارگاه ها، سیستم نگهداری و تعمیرات بدین صورت بوده که دستگاها، تجهیزات و ادوات تا زمان خرابی به فعالیت خود ادامه داده و در هنگام خرابی تعمیر می شده است. این روش دارای مشکلات عدیده ای می باشد زیرا زمان وقوع خرابی یک پدیده کاملاً تصادفی بوده ولذا در هنگام وقوع خرابی مشکلات عمده ای برای شرکت و دستگاه بوجود می آورد. این وضعیت منجر به کاهش بازدهی و طولانی شدن زمان از کار افتادگی می شود.

در " نت پیشگیرانه" ، به منظور جلوگیری از خرابی های نا بهنگام ماشین آلات، تعمیر و یا تعویض به صورت دوره ای، در فواصل زمانی معین، انجام می گیرد. بدین منظور برای تخمین عمر ماشین یا زمان تعمیر از روش های آماری استفاده می شود. در روش آماری عمر ماشین یک متغیر تصادفی در نظر گرفته شده و توزیع تعداد خرابی بر حسب زمان کارکرد ماشین به صورت یک توزیع نرمال (شکل۱)، نشان داده می شود. در نتیجه فاصله زمانی بین تعمیرات، بر اساس منحنی توزیع نرمال خرابی تعیین می شود. این منحنی به شکل زنگ می باشد و حول محور وسط خود تقارن دارد. سطح زیر منحنی نرمال برابر با واحد می باشد. یعنی شامل صد در صد وقایعی است که توسط توزیع تشریح می گردد. منحنی یا (تابع) مربوطه "منحنی چگالی توزیع احتمالی^۱۰" نامیده می شود. از لحاظ تئوری منحنی در هر دو سمت به سمت بینهایت میل می کند و مجانب محور افقی می شود. اجرای روش نت پیشگیرانه هر چند از تعداد خرابی های ناگهانی و توقف های خارج از برنامه می کاهد، ولی نمی تواند آن را به صفر کاهش دهد. این مسأله در شکل(۱) که نرخ خطر یا شکست (h(t بر حسب زمان ( که دلالت بر دوره عمر تجهیزات دارد ) را نشان می دهد. نرخ خطر، مقیاس نرخ لحظه ای شکست است یعنی احتمال شکست مابین زمان t و t+dt ، که نشان می دهد در آنجا هیچ شکستی تا زمان t وجود ندارد و به صورت نشان داده می شود. هرچه نرخ شکست کمتر باشد محصول با دوام تر است. در این فرمول (h(t تابع چگالی شکست و (F(t تابع توزیع شکست نام دارند[۱۱].

منحنی تاریخچه عمر محصول

شکل(۲) منحنی تاریخچه عمر تعداد نامتناهی از یک محصول را نشان می دهد. این منحنی بیانگر تغییرات نرخ شکست نسبت به زمان است. منحنی دارای سه مرحله یا سه بخش متمایز است. مرحله جا افتادگی یا نوپایی، مرحله عمر طبیعی یا خرابی بر شانس و مرحله فرسایش. این منحنی به نام منحنی وان حمام نیز معروف معروف است[۱۱ و ۱۲].

الف- مرحله جا افتادگی

همانطوری که در شکل(۲) دیده می شود، در ابتدای راه اندازی ماشین، دستگاهها احتیاج به تنظیم شدن و رفع نواقص و سازگاری با محیط را دارند و لذا امکان خرابی، بالا است، این موضوع بیشتر ناشی از شکست های نخستین قطعات و اجزا می باشد. در این ناحیه،(h(t نرخ شکست یاخطر و (f(t تابع چگالی شکست شکل (۲) ، با زمان کاهش می یابد و مقارن با توابع فوق نمائی^۱۱ می باشد. در دوران جا افتادگی سیستم ها مخصوصا سیستم های مکانیکی نظیر موتور اتومبیل همواره توصیه می شود که موتور ها در دور کم کارکنند تا از بروز خرابی( سائیدگی) در آنها جلوگیری شود. عوامل شکست های نخسین عبارتند از: عیب های طراحی، عیب های ساخت، عیب های نصب، عیب های راه اندازی و بهره برداری.

ب-مرحله عمر طبیعی

در ناحیه میانی تعداد کمتری شکست رخ می دهد، به عبارتی در دوران عمر طبیعی باید " نت" پیشگیرانه عمدتاً معطوف به انجام عملیات لازم برای حفظ سیستم در موقعیت موجود باشد. بخش مستقیم منحنی موازی با محور، که بر ثابت بودن نرخ شکست در این مرحله دلالت دارد. شکست ها به دلیل نرخ ثابت به شیوه ای کاملا تصادفی رخ می دهد و غیر قابل پیش بینی بوده و پیشگیری آنها نیز ممکن نیست. ولی بخشی از علت آنها می تواند تغییرات تند در توزیع تنش در اجزا باشد. در این وضعیت عملیاتی شامل روغنکاری، تمیز کاری و بازرسی های متناوب برای دست یابی به اشکالات احتمالی و رفع آنها مؤثر می باشد. جالب توجه است که در این دوران، اعمال عملیات پیشگیری شامل تعویض(نوسازی) قطعات نه تنها به حال سیستم نافع نخواهد بود بلکه احتمال و سرعت خرابی ها را افزایش خواهد داد. شکست هنگامی رخ می دهد که تنش های محیطی یا عملیاتی از مقاومت طراحی قطعات و اجزا تجاوز کند. در ناحیه شکست تصادفی، نرخ شکست (h(t، گرایش به ثابت بودن وتابع چگالی شکست (f(t، گرایش به نمائی منفی^۱۲ ، بودن را دارد[۳].

ج-مرحله فرسایش

سومین مرحله از عمر یک محصول، مرحله فرسودگی است که در شکل (۲) با شیب تند افزایشی، نشان داده شده است. هم چنانکه قطعات و اجزا یا تجهیزات به سن فرسودگی می رسند، علائم زوال و شکست زیاد رخ می دهد. به عبارتی سرعت خرابی لحظه ای دستگاهها روند افزایشی به خود گرفته و در نتیجه در این دوران هر مقدار که از عمر دستگاه می گذرد، سرعت لحظه ای احتمال خرابی در آن بیشتر خواهد شد. در ناحیه شکست فرسایشی، افزایش در نرخ شکست(h(t و تابع چگالی شکست (f(t ظاهر کوهان مانندی به خود می گیرند. در این ناحیه از سرعت خرابی های لحظه ای سیستم کاسته می شود. عوامل مهم در شکست فرسایشی عبارتند از اضافه بار، لق بودن و زوال متالوژیکی .روش نت پیشگیرانه در فاز آخر منحنی تاریخچه عمر مؤثر است و قبل از اینکه ماشین به این فاز وارد شود، آن را تعمیر می نمایند. اگر در دوران فرسودگی تعداد شکست را بر حسب زمان در یک دستگاه مختصات رسم نمائیم منحنی توزیع نرمال به دست می آید.( مدیریت تراکتور و ماشین های کشاورزی، ترجمه بهروزی لار. انتشارات دانشگاه تهران .)#